رئیس شورای خلیفه‌گری ارامنه تهران و شمال در گفت و گو با خراسان:

آزادی کامل فرهنگی و مذهبی در ایران عزیز  داریم 

موضوع کلیساهای خانگی، سیاسی است و باید با آن مبارزه کنیم

خیابان 30 تیر یا همان خیابان قوام در تهران از جمله معابر قدیمی پایتخت است که خاطرات زیادی در خود جای داده که از جمله مهم ترین آن ها می توان به رفت و آمدهای احمد قوام الدوله نخست وزیر محمدرضا پهلوی به منزل اشرافی اش در میانه این خیابان و راهپیمایی ها و اعتراضات مردمی به رهبری آیت ا... کاشانی علیه قوام و به نفع دکتر مصدق اشاره کرد اما یکی از ویژگی های مهم این خیابان که حتی شهرتی فرا مرزی به آن داده حضور مراکز فرهنگی و دینی ادیان الهی در کنار یکدیگر است. به گونه ای که حتی می توان نیایشگاه های این ادیان را نیز در این خیابان مشاهده کرد. وقتی درخیابان 30 تیر تهران که به گذر ادیان نیز مشهور شده قدم می گذاری، در یک محدوده چند صد متری شاهد مسجدی برای مسلمانان ، کنیسه ای برای یهودیان، آتشکده ای برای زرتشتیان و دو کلیسا برای مسیحیان هستیم که خود علاوه بر نمایش زندگی مسالمت آمیز ادیان در جمهوری اسلامی ایران می تواند الگویی برای جهان آشوب زده و پر تنش امروز ما بر سر دعواهای مذهبی و دینی باشد و از سویی تو خالی بودن ادعاهای غرب بر سر حقوق بشر و آزادی مذاهب و اقلیت های مذهبی در ایران را به رخ بکشاند. در آستانه رحلت بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران ، حضرت امام خمینی (ره) که خود مصلحی بزرگ برای آزادگان و خدا محوران عالم به شمار می رفت در بازدیدی از مراکز دینی ، فرهنگی و ورزشی ارامنه تهران و گفت و گو با بزرگان و مسئولان این اقلیت  مذهبی در کشورمان، گوشه هایی از فعالیت های آن ها و آزادی و راحتی که در انجام فرایض قومی و دینی خود دارند را به نظاره نشستیم که ماحصل آن را در ادامه می خوانید.

ریشه های حضور ارامنه در ایران

در حقیقت ارامنه ایران به دوقسمت تقسیم می شوند؛ یکی ارامنه بومی ایران که در آذربایجان ساکن بودند و هزاران سال است که در ایران هستند و ارامنه ای که در اوایل قرن هفدهم میلادی توسط شاه عباس به سمت اصفهان  کوچ داده شدند .

3 دلیل، ویران کردن مرزهای غربی کشور جهت جلوگیری از حمله عثمانیان ، استفاده از مهارت و تلاش فراوان ارامنه در پرورش و تجارت ابریشم وتمرکز منابع تولیدی و انسانی در مرکز کشور به ویژه در دارالسلطنه اصفهان  را برای این  اقدام شاه عباس برشمر ده اند . در این راستا وی  60هزار خانوار ارمنی را به سمت اصفهان حرکت داد که در این مسیر تعداد زیادی تلف شدند اما تعدادی که باقی ماندند در تجارت و کشاورزی و حکومت داری نقش زیادی داشتند . پس از جنگ جهانی دوم تعداد ارامنه در تهران زیاد شدند و اولین کلیسای تهران هم  در خیابان وحدت اسلامی (شاهپور سابق) تاسیس شد و پس از آن  در مناطق خیابان نادری و لاله زار و شرق تهران در مجیدیه و زرکش و ... حضور یافتند.ارامنه ایران به 3 خلیفه گری  تقسیم می شوند و شامل خلیفه گری ارامنه تهران و شمال ،خلیفه گری جنوب با مرکزیت اصفهان و خلیفه گری آذربایجان در تبریز و ارومیه می شود. البته هر 3 این خلیفه گری ها زیر نظر جاسلیق گری سیلیسی هستند که مرکز آن در شهر کوچک آنتلیاس لبنان است. علت اینکه این جاسلیق گری در لبنان قرار دارد نیز به موضوع نسل کشی ارامنه توسط عثمانی در آوریل 1915 برمی گردد زیرا ارامنه مجبور به فرار شدند و در لبنان اقامت گزیدند. در راس هر خلیفه گری نیز روحانی عالی قدری قرار دارد که در تهران اسقف «سبو سرکیسیان» است.

انتخابات مردمی در تهران برای تعیین مجمع نمایندگان ارامنه تهران و شمال

سیستم  انتخابی خلیفه گری های ارامنه  نیز جالب است به این شکل که با وجود حضور یک اسقف در راس خلیفه گری ، این مردم هستند که کار اداره سیستم و انتخاب افراد را برعهده دارند. در واقع هر 4 سال یک بار مردم تهران و نواحی اطراف،  مجمع نمایندگان ارامنه تهران و شمال را انتخاب می کنند که بالغ بر 50 نفر می شود و این مجمع 50 نفره نیز در مرحله بعد اسقف را بر می گزیند اما این اسقف از میان 3 پیشنهادی که جاسلیق گری معرفی می کند و مجمع نمایندگان ارامنه رای می دهند یک نفر انتخاب می شود . این مجمع 4 سال  عمر دارد و در دوران خدمتش، شورای خلیفه گری ارامنه تهران با 11 عضو ، شورای روحانیون  با 9 عضو و  هیئت حسابرسان را انتخاب می کنند و تمام فعالیت ها توسط حسابرسان خبره رسیدگی و به مجمع نمایندگان گزارش می شود.

وظایف شورای خلیفه گری ارامنه

شورای خلیفه گری ارامنه همه امور اجتماعی و فرهنگی ارامنه را مدیریت می کند و از جمله در ابتدای انتصاب خود برای فعالیت های مختلف ، هیات هایی را انتخاب می کند؛ از جمله اینکه برای اداره هر کلیسا ، هیات کلیسا را انتخاب می کند و برای مدارس نیز هیات مدارس انتخاب می شود. همچنین  درمانگاه ها و قبرستان هایی توسط ارامنه اداره می شوند که انتخاب این افراد نیز با شورای خلیفه گری است. از جمله اقدامات جالب در میان ارامنه هیئت کمک به مستمندان است که گویا به دلیل افزایش مشکلات مالی فعالیتش زیاد شده است.

موزه آرداک مانوکیان در زیر زمین کلیسای حضرت مریم (س)

بازدید ما از اماکن فرهنگی و مذهبی ارامنه در تهران معطوف به کلیسای حضرت مریم (س) ، موزه آرداک مانوکیان و باشگاه فرهنگی ورزشی آرارات بود و برای این کار ابتدا به موزه آرداک مانوکیان در زیر زمین کلیسای حضرت مریم (س) در خیابان 30 تیر رفتیم. این موزه کوچک که البته نسبت به کوچکی اش آثار و وسایل گرانبها و با ارزشی دارد و از معدود موزه های دینی و مردم شناسی کشورمان به شمار می رود در سال 1387( 2008 میلادی )و به نام اسقف آرداک مانوکیان تاسیس شد . اسقف مانوکیان برای 4 دهه رهبری مذهبی ارامنه تهران و شمال را بر عهده داشته و از احترام بالایی نزد این مردمان برخوردار است . کتاب های انجیل دست نویس مربوط به هزار سال قبل ، لباس های سنتی ارامنه در قرن های 18 و 19 میلادی ، ظروف مصرفی کلیساها که نقوش برجسته زیبایی روی آن ها دیده می شد ، آلات موسیقی قدیمی از جمله ارگ ها و پیانوها و سه تارهای دست ساز و عتیقه ، ناقوس های تاریخی ، تصاویر کلیساهای ارامنه در سراسر کشور و نقاشی ها و پرتره هایی با ارزش در حوزه هنرهای معاصر زیباترین داشته های این موزه دینی به شمار می روند که خود گویای تاریخ و پیشینه طولانی ارامنه در ایران و جهان هستند.

پراکندگی کلیساهای ارامنه در نقاط مختلف ایران

طبق عکس های موجود در این موزه، ارامنه در بسیاری از شهرهای کشورمان دارای کلیسا بوده اند .پس از خروج از کلیسای آرداک مانوکیان که به گفته مسئول آن قابل بازدید برای هموطنان غیر ارمنی نیز هست به صحن کلیسای حضرت مریم (س) رفتیم .برای من که برای اولین بار در یک کلیسا حضور پیدا می کردم جالب  بود که  در اینجا هم همچون مساجد زیبای مسلمانان آرامش و روحانیت خاصی به انسان دست می دهد که شاید ریشه در فعالیت خدامحورانه در چنین اماکن مقدسی داشته باشد . این کلیسا در سال 1324(71 سال قبل) توسط نیکلای مارکف بنا شده و اولین کلیسای جامع ارامنه در تهران محسوب می شود و در محوطه آن نیز قبر چند تن از برجستگان ارمنی شامل هوهانس خان ماسحیان از سیاستمداران و ادیبان برجسته ، پیرم خان ارمنی از رهبران مشروطه و هاراطون داویدیان از بزرگان پزشکی ایران به چشم می خورد.

چند ردیف نیمکت چوبی قهوه ای رنگ ، دیوارهایی بلند و سفید رنگ که در فواصل کوتاهی نقاشی های آبرنگ زیبایی از حضرت مریم (س) و حضرت عیسی (ع) ، ماجرای مصلوب شدن ایشان و شام آخر با حواریون روی آن ها دیده می شد و نیز یک محراب زیبا در روبرو همه آن چیزی بود که داخل این مکان مقدس وجود داشت .دیدار ما در کلیسای حضرت مریم (س) به پایان رسید و از مرکز تهران در خیابان 30 تیر عازم شمال تهران در محله ونک ، ورزشگاه آرارات می شویم که از اماکن تجمع ارامنه بوده و به گونه ای قلب فرهنگی ورزشی این هموطنان عزیزمان در ایران به شمار می رود .

باشگاه فرهنگی ورزشی آرارات

باشگاه فرهنگی ورزشی آرارات حدود 71 سال قدمت دارد و نام خود را از کوهی مقدس به همین نام در شرق ترکیه گرفته است . ورزشگاه آرارات نیز با 75 هزار متر مربع در سال 1348 با یک معماری ویژه و منحصر به فرد در میان ارامنه دنیا ساخته شده و امروز 2500عضو رسمی دارد. باشگاه آرارات در 8 رشته ورزشی شامل تکواندو ، بوکس، فوتبال ، شنا ، بسکتبال ، والیبال ، صخره نوردی ، دوو میدانی و تنیس فعال بوده و از باشگاه های بازیکن ساز برای تیم های ملی کشورمان به ویژه بوکس ، فوتبال و بسکتبال به شمار می رود حتی به لحاظ پوشیده بودن و حصارهای خوبی که دارد محل تمرین و مسابقات تیم فوتبال روی چمن بانوان ایران نیز هست .

آزادی عمل هموطنان ارمنی در ورزشگاه آرارات

در بازدید خود از این باشگاه بزرگ به یک محوطه قدیمی و یک کلیسای کوچک در میان آن برخوردیم که به گفته راهنمای گروه یک گورستان چند 10 ساله است که سنگ قبرهای باقی مانده در آنجا گویای این مطلب بود . کلیسای موجود نیز صلیب مقدس نام داشت. نکته جالب دیگر که در این ورزشگاه قابل مشاهده است حضور آزادانه هموطنان ارمنی ما  در این مکان است و اینکه زنان و دختران ارمنی بدون پوشش قانونی و شرعی کشور می توانستند به راحتی به تفریحات و ورزش های مورد تایید دینشان بپردازند و هیچ محدودیتی در این زمینه نداشتند. جالب تر اینکه بسیاری از دیپلمات ها و مقامات خارجی که به ایران می آیند بازدیدی از این ورزشگاه و نوع زندگی ارامنه کشورمان در اینجا دارند و با این وجود باز هم ایران را به نقض حقوق بشر اقلیتهای مذهبی متهم می سازند .در ادامه بازدید آقای وارطان رییس هیات مدیره باشگاه آرارات  و نماینده ارامنه تهران و شمال در مجالس هفتم و نهم به ارائه گزارشی در مورد این باشگاه پرداخت و گفت : همان طور که روزنامه آلیک ما 85 سال عمر دارد و بعد از روزنامه اطلاعات قدیمی ترین روزنامه کشور محسوب می شود آرارات هم جزو پیران عرصه فرهنگ و ورزش کشور است و 71 سال سن دارد . ورزشگاه 75هزار متر مربعی آرارات نه تنها برای جامعه ارامنه ایران بلکه برای ارامنه جهان منحصر به فرد است و وقتی تیم ملی فوتبال آلمان به ایران آمد از میان چند مکانی که برای تمرین پیشنهاد شد ورزشگاه آرارات را انتخاب کرد . وی خاطر نشان کرد : این مجموعه در سال حدود 300 هزار نفر مراجعه کننده دارد و در تابستان هر روز پذیرای 2 تا 3 هزار نفر از ارامنه  این .

وی در مورد فعالیت های ورزشی این مجموعه نیز گفت : مسابقات ورزشی و فرهنگی ارامنه کل کشور را در شهریور ماه هر سال داریم و تیم فوتبال ما نیز بعد از چند سال دوباره شروع  کرده و در تیمهای پایه کار می کنیم . قابل توجه این که معماران و طراحان ارمنی در گذشته و حال آثار مهمی خلق کرده اند که از جمله می توان به نماد هواپیمایی کشوری " هما " ، ساختمان وزارت خارجه ، ساختمان اداره پست ، مصلای قم و ... اشاره کرد حتی  باشگاه نیز توسط ارامنه طراحی شده و دانشجویان معماری برای تحقیق به اینجا می آیند. بازدید ما رو به پایان بود و من مغتنم دیدم تا چند جمله ای هم با روبین کاراپتیان رییس شورای خلیفه گری تهران و شمال که از ابتدا ما را همراهی می کرد هم سخن شوم. آقای کاراپتیان با بیان این مطلب که ارامنه کشور حدود 100 هزار نفر هستند ، افزود : البته بیشتر این افراد در تهران و بعد در اصفهان و تعداد کمتر از ده هزار نفر هم در آذربایجان زندگی می کنند. وقتی از او آمار ارامنه مشهد را می خواهم می گوید: در مشهد طبق آخرین آمار ما ارمنی آنجا نداریم اما کلیسا دایر است و در حال مذاکره با میراث فرهنگی هستیم که قبرستان ارامنه و کلیسای حضرت مریم (س) در مشهد را تحت نظارت بگیرد چون خیلی قدیمی و با ارزش است و حیف است از بین برود.

رییس شورای خلیفه گری ارامنه تهران و شمال: در ایران عزیز از آزادی کامل فرهنگی و مذهبی برخورداریم

نکته جالب توجه برای من به عنوان یک خبرنگار سیاسی موضوع بیانیه ها و تهدیدات غربی ها در مورد حقوق اقلیتهای مذهبی ایران است . از رییس شورای خلیفه گری تهران و شمال  در این زمینه سوال کردم و وی در پاسخ با همان لهجه شیرین ارمنی اما با قاطعیت محکم تاکید کرد : من بدون تعارف و بدون ترس از خارجی ها این واقعیت را بگویم که در دنیا فقط ایران و لبنان هستند که نماینده ارامنه در مجلس دارند و در سایر کشورها چنین چیزی نیست و به جرات می گویم ارامنه در ایران عزیز از آزادی کامل فرهنگی و مذهبی برخوردارند و هیچ کس دخالت نمی کند در همین کلیسایی که می بینید هیچ مامور دولتی بدون اجازه وارد نمی شود و ما 8کلیسا در تهران داریم که همه مثل هم هستند فقط کمک می کنند و دخالتی ندارند .

تدریس هفته ای 10 ساعت زبان و مسائل دینی در مدارس ارامنه

وی ادامه می دهد : مدارس ما نیز طبق قوانین آموزش و پرورش اداره می شود ولی حداقل یک معاون مدیر ارمنی آنجا داریم و می توانیم هفته ای ده ساعت زبان ارمنی و مسائل دینی را در مدارس تدریس کنیم . اینها در دنیا بی نظیر است و خیلی از کشورها که ادعای رعایت حقوق اقلیتهای مذهبی می کنند چنین چیزی ندارند و تمام اراجیفی که در مورد اقلیتها و حقوق بشر می گویند اشتباه است .از وی در مورد مشکلات می پرسم  که پاسخ می دهد :

 مشکلات ما مثل مشکلات همه مردم ایران است حتی هیچ محدودیتی در تحصیلات دانشگاهی نداریم فقط مشکل کوچکی در استخدام دولتی وجود دارد که در حال مذاکره هستیم که جوانان متخصص ما هم مصدر کمک در دولت شوند که قول دادند این مشکل هم حل شود .کاراپتیان در مورد مدارس ارامنه نیز توضیح می دهد : در تهران 22 مدرسه و کودکستان داریم که بودجه و اداره آن با خلیفه گری ارامنه است و ملکش را هم خودمان خریدیم و علاوه بر اینها بیش از 20انجمن فرهنگی و ورزشی داریم .

تقدیم 170 شهید ارامنه در دوران دفاع مقدس

رییس شورای خلیفه گری تهران و شمال به موضوع شهدای ارامنه و ایثارگران ارمنی نیز اشاره کرده و می افزاید : حدود 170شهید دفاع مقدس داشتیم و الان هم مرتب جانبازان زیاد می شوند چون قبلا خود را معرفی نمی کردند اما الان که سن شان بالا رفته و مشکل دارند معرفی می کنند و ما هم در کنار بنیاد شهید و ایثارگران در خدمت آن ها هستیم . ما حتی هیاتی در شورای خلیفه گری برای کمک به نیازمندان داریم که با کمیته امداد امام هم همکاری دارد و کمک می کند.

اگر روزی دوباره نیاز به دفاع از ایران باشد حتما مثل سال های جنگ تحمیلی مشارکت خواهیم کرد

سوال مهم من این بود که ارامنه ایران بیشتر خود را ایرانی می دانند یا ارمنی ؟ پاسخی که گرفتم هم جالب بود : آنچه مسلم است ارامنه ایران ارمنی اما ایرانی هستند؛ در کلیه فعالیتهایی که مربوط به ایران است عین یک ایرانی شرکت می کنند و اگر روزی دوباره نیاز به دفاع از ایران باشد حتما مثل سالهای جنگ تحمیلی مشارکت خواهند کرد.

آماده هستیم در بحث دفاع از حرم های مقدس مسلمانان در سوریه و عراق حضور داشته باشیم

وی افزود: حتی آماده هستیم در بحث دفاع از حرم های مقدس مسلمانان کشورمان در سوریه و عراق هم حضور داشته باشیم.  وی از حجت الاسلام یونسی مشاور اقوام و اقلیتهای مذهبی رییس جمهور نیز بسیار راضی است و می گوید: رابطه بسیار خوبی با ایشان داریم و آقای یونسی مرتب در مورد ما پرس و جو می کنند و در مواقع لازم مراجعه هم دارند حتی سالی یک یا دوبار در جمع های ما حاضر می شوند .

موضوع کلیساهای خانگی، سیاسی است و باید با آن مبارزه کنیم

کاراپتیان از موضوع کلیساهای خانگی هم بسیار ناراضی است و می گوید : این مساله  به معضلی تبدیل شده و ما فکر می کنیم سیاسی است و اصلا تایید نمی کنیم به اصطلاح تبشیر بسیار اشتباهی انجام می دهند و فکر می کنیم عوامل خارجی هستند که باید با آنها مبارزه کنیم. هر سال در سالگرد ولادت حضرت مسیح (ع) رهبر انقلاب یا رییس جمهور دیدارهایی با خانواده شهدای مسیحی دارند . از او در مورد این دیدارها پرسیدم که با ذوق خاصی پاسخ داد : خانواده شهدای ارمنی منتظر این روز هستند تا رهبر یا رییس جمهور مهمان شان شوند و این کار باعث تسکین آن ها می شود و بهترین یادگاری را از این تشریف فرمایی دارند.

وی در پایان گفتگوی ما تاکید دارد که ایرانیان و ارمنیان هزاران سال تاریخ مشترک از زمان کوروش تاکنون دارند و در زبان ارمنی هم لغات مشابه بسیاری دیده می شود حتی اگر به ارمنستان هم سفر کنید نسبت به ایران برادرانه و دوستانه رفتار می کنند ضمن اینکه  ایران نیز در مساله قره باغ تلاش کرده تا جنگ صورت نگیرد و ارمنستان با دید مثبت به این میانجی گری نگاه کرده است.

باشگاه آرارات و هموطنان ارمنی را ترک می کنم در حالی که به نظر می رسد پوشش رسانه ای فعالیت ها و نظرات این مردم صبور ، خونگرم و دوست داشتنی می تواند بسیاری از توطئه ها و اتهامات غلط علیه کشورمان در حوزه حقوق بشر را خنثی نموده و باعث فعال تر شدن این عزیزان در پیشرفت کشور نیز شود یا به قول وارطان، ما نیز همراه بقیه ایرانیان در قافله پیشرفت ایران عزیز حضور و سهم داریم و می خواهیم یار قافله باشیم .