ارزیابی میزان تعهد، اعتماد و اطمینان متقابل اقوام و پیروان ادیان الهی در مقاطع زمانی در جامعه و در سرزمین واحد، بستگی مستقیم به چگونگی ارتباطات و خدمات  متقابل  دارد.

 در جامعه  کثرت گرایی مانند ایران  که در آن اقوام و پیروان ادیان مختلف نه تنها با صفا و صمیمیتی مثال زدنی در کنار یکدیگر زندگی می کنند، بلکه در بزنگاه های حیاتی با سخاوتمندی باور نکردنی فریاد رس همدیگرند. و این یعنی تضمین و  تامین کنندهء امنیت ملی که از با اهمیت ترین عناصر تداوم اقتدار ملی است.  

از همین روست که ارامنه همواره خود را متعهد به حفظ اقتدار و تامین امنیت ملی کشور دانسته و در تامین این هدف جانفشانی های بی نظیری را از خود  بروز داده اند و صداقت و ایمان خود را نسبت به آرمان های میهن بارها و بارها و به طور مسلسل به  وسیلهء پیوندی از خون بمنصهء ظهور رساندند.

 ارامنه که از اقوام کهن ایران زمین می باشند و حضورشان در اراضی سرزمین ایران گذشته ای 3000 ساله دارد، نه تنها خود را ایرانی می دانند، بلکه به تبع همین دلبستگی و اعتقاد، در تمامی دوران های تاریخ این کشور با عزم و همت وصف ناپذیر کوشیده اند. 

ارامنه ایران، در همین دورانها با بکارگیری خلاقیت های فردی و قابلیت های اجتماعی، توانسته اند، در امور فنی و صنعتی، علمی، پزشکی، اقتصادی و دیگر بخش های مورد نیاز جامعه و کشور ایران به شدت تأثیر گذار بوده و هم چنان می باشند. 

ارتباطات تنگاتنگ و دیرینه ارامنه با اروپا و جهان غرب که بدلیل پراکندگی جمعیتی آنان وجود داشته، سبب گشته که بیش و پیش از همه با پیچ و خم های تجارت و اقتصاد و هم چنین فناوری های به روز جهان در زمانهای مختلف آشنایی پیدا کرده و نو آوری های عرصه های مختلف را به عنوان دانشی که اندوخته اند، به ایران انتقال داده و بکار گیرند. 

با نگاهی گذرا به پیشینه صنایع و علوم مختلف موجود در کشور در می یابیم که ارامنه نقش عمده ای در ورود اینگونه تخصص ها و یا ترویج و آموزش آن در بین اقشار مختلف ایران داشته اند. 

با وجود این ویژگی ها، ارامنه نه تنها خود را بیگانه با کشور ندانسته اند، بلکه خود را یکی از عناصر تأثیرگذار و تفکیک ناپذیر مردم ایران قلمداد می کنند. 

در همین راستا و در پاسخ به شایعات تفرقه افکنانه بیگانگان، با کردار و گفتار خود صراحتأ بر لزوم استحکام و تقویت، انسجام و وحدت ملی همه آحاد مردم ایران تأکید فراوان داشته اند. 

جامعه ارامنه ایران این وحدت را نه در کلام، بلکه در عمل نیز چه در ایام شکل گیری انقلاب اسلامی و چه  در طول مدت 8 سال دفاع مقدس رزمندگان ارمنی با آمیختن خون خود با خون دلاور مردان مسلمان در جبهه های حفظ حریم و حرمت میهن و استقلال و تمامیت ارضی کشور بروز دادند و حتی قبل از آن از بدو خیزش مردمی ایران به رهبری امام خمینی راحل، عهد بر پیوند سرنوشت با یکدیگر و کلیه مردم ایران بستند و تا آخر بر این عهد وفادار ماندند.

در مورد رشادت ها و دلاور مردی های ارامنه قبل و پس از انقلاب اسلامی و آغاز و پایان تجاوز دشمن، تنها دل نوشته های یک رزمنده می تواند پاک ترین و ناب ترین واقعیات را بیان کند. دلنوشته هایی که بر اساس آن کلیپی نیز ساخته شد.

"درآغاز همسایه بودیم، وقتی شمردن گامهای مان را آموختیم همبازی شدیم. در دورانی که می گفتند علم بهتر است یا ثروت همکلاسی شدیم. دیری نپائید که علم و ثروت را به کناری نهادیم و همدل شدیم. از اولین روزهای خیزش انقلابی مردم ایران همصدا شدیم و در صفوف انقلاب در خیابان های میهن همگام شدیم.

در این همگامی برگریزان را هم تجربه کردیم و گذشتیم". 

در آذر 1357 جوان ارمنی آلواند ملیکیان در همان صفوف با مشت های گره کرده خونین تن شد و به هفده شهریوری ها پیوست.

ناگهان در یک شب تار آسمان میهنمان را سارقان صلح و آرامش دریدند.

این بار همصدا شدیم. میهن را نمی توانستیم تنها ببینیم و در این گام، سلاح بر دوش و در حفظ استقلال و تمامیت ارضی کشورمان در مرزهای عزیزتر از جانمان همدل و هم رزم شدیم و هنگامیکه دست بر دوش همدیگر می نهادیم، دانستیم که همدلی از همزبانی بهتر است. ما این درس را در مدارس و انجمن های فرهنگی و ورزشی ارامنه کشور آموخته بودیم. از اینرو در مقطعی از زمان علم و ثروت را به امانت سپرده و همدل و همصدا در لشکرگاه پاسداشت حریم و حرمت میهن همرزم شدیم. فریدون، آلبرت، حسن، زوریک، سعید و واهیک، ما همبازی ها و همکلاسی های پیشین اینبار در دل دشمن با سلاح های واقعی به عنوان آرتیست های حقیقی در پی دزد واقعی بودیم. این دیگر بازی نبود.

در بیست و دومین روز تجاوز بود که دو تن از مدافعین ارمنی دفع تجاوز به نام های زوریک مرادیان و ژیلبرت آبکاریان خون پاکشان را در جبهه های رشادت و مردانگی با خون همرزمان مسلمان خود در هم آمیختند و میثاقی از جنس خون بستند. میثاقی که تا دفع کامل تجاوز همچنان مقدس و ناگسستنی باقی ماند.

آئین های تشییع پیکرهای پاک آنان با حضور چشمگیر مردم و به ویژه ارامنه تهران و شهرهای دیگر، آنچنان با شکوه و آسمانی بود که مسیر بدرقه آنان تا خانه ابدی شان گویی که بهشتیان فرش بنفش خدایی گسترانیده اند.

چه زیبا بود بازگشت تن این بهشتیان و چه بدرقه باشکوهی و این سیر تسلسل گرچه برای عزیزان دردناک، اما واجب برای میهن عزیزتر از جان بود.

در آیین های تحویل تن پاک شهدا به خاک خدا، جوخه های سربازان همرزم آنان و پیش آهنگهای ارامنه نیز سوگند و رهروی از آنان را با گواهی خاک و آتش و کُندُر ادا کردند.

در اثنی این رخدادها و البته غیر نظامیان ارمنی در شهرها و پشت جبهه ها نیز در امر فراهم کردن تدارکات مورد نیاز جبهه ها، از جان و مال خود نیز گذشتند.

به همت ستاد جذب هدایت کمکهای مردمی شورای خلیفه گری ارامنه تهران در زمان های مختلف و بر حسب نیاز جبهه ها تلاش های فراوانی جهت تعمیم احتیاجات رزمندگان انجام می دادند. 

در طول زمانیکه ستاد تشکیل شد و گروه های صنعتگران ارمنی به جبهه ها و پشت جبهه ها اعزام شدند، حدود سیصد صنعتگر استاد در رشته های گوناگون فنی، صنعتی و علمی، اقدامات بسیار مهم و قابل توجهی از جمله تعمیر و راه اندازی 17 اَراده تانک چیفتن، ماشین آلات راه سازی و ترابری، سردخانه های عظیم و صحرایی، ژنراتورهای برق رسانی و غیره با موفقیت انجام دادند. صنعتگران ارمنی هم چنین در شهرهای مختلفی از جمله تهران، اراک و مشهد در کارگاه هایی که در محیط های فرهنگی ورزشی و آموزش ایجاد کرده بودند، اقدام به ساخت و ارسال ملزومات مورد نیاز جبهه ها نمودند. 

تعداد ماشین آلاتی را که صنعتگران ارمنی در جبهه ها و پشت جبهه ها ساخته و یا تعمیر کرده بودند، غیر قابل شمارش است، اما ارزش معنوی آنان در کل نمی تواند کمتر از ارزش رشادت های جانبازان و ایثارگران باشد. 

نمی توان از یاد پزشکان ارمنی که در امر معالجه مجروحین جنگی در جبهه ها و ادامه درمان بیمارستان های کشور جانانه عمل کردند غافل ماند. 

این ستاد با جمع آوری اعانات مردمی جامعه ارامنه تهران، در چندین نوبت تعداد زیادی آمبولانس، ماشین آلات، موتور سیکلت، بخاری و وسایل خنک کننده و حمام ها و سرویس های بهداشتی به جبهه ها ارسال نمودند. 

گذشته از این، متخصصان ارمنی در رشته های گوناگون، از جمله نصب پل های شناور، حمل و انتقال ملزومات بسیار حجیم و سنگین مورد نیاز جبهه ها نیز از خود جان فشانی های فراوانی بروز دادند. 

در طول 8 سال دفاع مقدس گذشته از شیفتگان این مرز و بوم، اگر از جانبازان و آزادگان ارمنی که زحمات و مرارت های فراوانی را که در اردوگاه های جهنمی دژخیمان بعثی بجان خریدند، یاد نکنیم غفلت بزرگی  کرده ایم.

آزادگان، صبوران و بردباران با کرامتی هستند که در بدترین شرایط روحی و جسمی روزهای بی شماری را بدون داشتن امید برای دیدن آفتاب و شب های بسیاری را در فکر طلوع خورشید پشت سرگذاردند.

اگر نامی برده می شود، نباید از ذکر اسامی افراد از جان گذشته ای که با دانش و تخصص خود سهمی در اداره و مهندسی جنگ و جبهه داشته اند غافل ماند. افرادی چون موشق زرگریان تعمیرکار ماشین آلات و به ویژه تانک های چیفتن، ستوانیار یکم خانلر آقاسیان ومیکائیل شاهی جانیان متخصصین تعمیر تانک های سوخوی روسی، دکتر هاراطون داویدیان بنیانگذار دکترین روانشناسی جنگ و پزشکان ارمنی بسیاری که در جبهه به مداوای مصدومین جبهه می پرداختند. همچنین پرستاران شجاعی چون خانم افیک هوسپیان، مرحومه اما شاقلیان، آناهید و ....

خط شکنان جاده ها که ملزومات حجیم و بسیار سنگین مورد نیاز جبهه ها را از جاده های پر پیچ و خم به مقصد رسانیدند، افرادی چون میران کشیشیان، هروس عزیزیان، ماطاوس آبراهامیان و غیره به سرپرستی آقای مهندس لئون آهارونیان. 

افرادی چون دوشیزه آ.آ. که ساخت قالب های نارنجک های جنگی را بر عهده گرفت و مدیریت کارخانجات فیگار که در زمان جنگ خط تولید کارخانه تولیدات استیل را به تولید توپ های 120 میلیمتری تغییر داد. 

پس از پیروزی مقتدرانه کشورمان و رفع کامل تجاوز، همان نیروها و بتدریج جوانان دیگر، این بار در سنگر سازندگی کشور و در عرصه های مهندسی، علمی، فنی، صنعتی، اقتصادی و غیره و همچنان با عزم و همتی بیشتر در راستای اهداف انقلاب و دستیابی به کلیات منشور کشور جمهوری اسلامی ایران به مجاهدات خود ادامه داده و می دهند. 

وارتان داوتیان