کلیسای گئورگ مقدس تهران

کلیسای گئورگ مقدس در تهران؛ خیابان حنیف نژاد ، میدان وحدت اسلامی ( میدان دروازه قزوین سابق )، بازارچه قوام الدوله، کوچه کلیسا قرار دارد.

بنای اولیه این کلیسا طبق روایات توسط دو تن از ارامنه ساکن آن محله به نام های هوسپیان و استپانیان به صورت محراب کوچک جهت انجام مراسم دینی ارامنه ساخته شده است. ارامنه ساکن محله مذکور به دنبال لشکر‌کشی های آغا محمد خان قاجار به قفقاز در سال 1795 میلادی به اسارت در آمده و از منطقه قره باغ ارمنستان به شهر تهران کوچ داده شده اند. پس از به سلطنت رسیدن فتحعلی شاه قاجار در سال 1798 میلادی عده ای از صنعتگران ارمنی از جلفای اصفهان و تبریز به تهران آمده، و بعضاً در محله دروازه قزوین ساکن شدند و در نتیجه به تعداد ساکنین ارمنی آن محله افزوده شد. چون محراب کوچک مزبور نمی توانست جوابگوی احتیاجات دینی ارامنه محله باشد؛ لذا در سال 1884 میلادی کلیسای فعلی در محل محراب بنا شد.

پلان کلیسا مستطیلی شکل با جهت طولی شرق به غرب است. محراب کلیسا در سمت شرقی آن قرار دارد. دارای دو ورودی از سمت غربی و جنوبی است. کلیسا دارای یک گنبد با نورگیرهای متعدد بوده و برروی چهار ستون با پلان مربع شکل تکیه دارد. این کلیسا تماماً با آجر بنا شده و از داخل با گچ پوشانده شده است. به علت نبود فضای کافی در سمت غرب کلیسا، برج ناقوس سه طبقه ای در ضلع جنوبی کلیسا ساخته شده است.

برروی دیوارهای خارجی کلیسا و برج ناقوس، سنگ قبر های متعددی به چشم می خورند که در ابتدا گمان بر این بود که از نقاط دیگر به اینجا آورده شده اند ولی به دنبال حفاری هایی که در سال 1362 ش. برای عبور کانال انجام شد، سنگ قبرهای بیشتری بدست آمدند که دارای تاریخ 1891 م. بودند در نتیجه محرز گردید که سنگ قبرهای موجود متعلق به همان محل می باشند. برخی از این سنگ قبرها متعلق به شخصیت های شناخته شده تاریخی ایرانیان ارمنی هستند. به‌عنوان مثال سنگ قبر معلم مدرسه ارامنه هایگازیان تهران به نام هوسپ گاسپاریان که بر روی پایه های برج نصب شده است؛ همچنین میکائیل مارکاریان بنیانگذار انجمن دوستداران علم و دانش؛ الله وردیخان از امرای ارمنی ارتش قاجار و فرزندش هاراطون از نظامیان عصر قاجار را می توان نام برد. همچنین از سنگ قبرهای نصب شده بردیوارهای کلیسا می توان از سنگ قبر امیر تومان، میرزا ماردیروس داوید خانیان رئیس ستاد بریگاد قزاق و فرمانده گارد سلطنتی دربار قاجار، سلیمان خان سهام الدوله برادر منوچهر خان معتمد الدوله والی کردستان و خوزستان و همچنین جهانگیرخان اناگولوپیانس مامیگونیان پسر سلیمان خان نخستین وزیر صنایع و غورخانه کشور که در ضمن مؤسس کارخانه های باروت کوبی ، کاغذ سازی ، نساجی ، خیاط خانه دولتی، آسیاب ماشینی و اولین سازنده فشنگ ارتش ایران می باشد، نام برد.

از دیرباز در روز عید گئورگ مقدس، مقارن با اولین روزهای مهرماه، زائران بسیاری جهت زیارت به این کلیسا آمده و چندین روز مراسم مذهبی در این محل برگزار می گردد.

اتاقهای موجود در اطراف حیاط این کلیسا از سالیان پیش به اقامت سالخوردگان بی سرپرست ارمنی اختصاص یافته است، که تحت نظر شورای خلیفه گری ارامنه تهران و انجمن خیریه بانوان ارمنی وبا کمکهای مردمی اداره می گردد.