Search

انتخاب زبان



درباره خلیفه گری ارامنه تهران

کلیسای سرکیس مقدس
 

ارامنه از دیرباز در ایران ساکن بوده اند و با تمام وجود با تاریخ و تمدن ایران همسان شده اند.  در مراحل مختلف تاریخی شمار ارامنه و نحوه پراکندگی آنان در نقاط گوناگون مملکت تغییر کرده لذا طی 400 سال اخیر در شهرهای مختلف ایران آمار جمعیتی ارامنه دستخوش تغییرات مکرر بوده است.

شواهدی وجود دارد مبنی براین که ارامنه از نیمه دوم قرن هجدهم در تهران اقامت کرده اند.  درزمان کریمخان زند پادشاه وقت ایران و بنا به دستور او 10 خانواده ارمنی از جلفای اصفهان به تهران منتقل شده و در حومه شهر در محله دولاب ساکن شدند.  آرامستان دولاب یادگار همان زمانهاست.

آغا محمدخان، مؤسس سلسله پادشاهی قاجاریه در جریان لشکرکشیهای خود به قفقاز، دهها خانواده ارمنی را اسیر کرده و آنها را به تهران کوچاند و درمحله دروازه قزوین تهران، شهری که از جانب او پایتخت ایران اعلام شده بود، جای داد.  این ارامنه در سال 1795 میلادی نمازخانه گیورک مقدس را (که درسال 1882 میلادی تبدیل به کلیسای گیورک مقدس شد) ساختند.  از سال 1798 میلادی به بعد یعنی بعد از جلوس فتحعلی شاه قاجار برتخت سلطنت، ارامنه از نواحی مختلف ایران به تهران آمده و در محلات این شهر سکونت گزیدند و بنا به فرمان وی خانواده های صنعتگر ارمنی از شهرهای جلفای اصفهان و تبریز به تهران آورده شده و درمحلات دروازه قزوین و شاه عبدالعظیم اسکان داده شدند و در همین محل بود که درسال 1808 میلادی کلیسای بارتوقیمیوس مقدس (که بعداً به نام طادئوس – بارتوقیمیوس مقدس معروف شد) بنا گردید.  اطلاعات کمی درباره گذشته جامعه ارمنی تهران وجود دارد.  تا سال 1870 میلادی به جز این دو کلیسا مؤسسه و سازمان دیگر مختص ارامنه وجود نداشته است.

طبق اطلاعات نسبتاً محدود موجود درهمین دوره 10 خانواده ارمنی در تهران و 30 خانوار در دهکده ونک واقع در شمال تهران (جمعاً تقریباً 2900 نفر) نیز زندگی می کردند.  اکثرمردان صنعتگر و پیشه ور بودند (شیشه گر، آهنگر، زرگر، خیاط، کفاش و بعدها مکانیک، فلزتراش، برق کار، مهندس و معمار).  در قرن 19 میلادی دولت وقت ایران به منظور کمک به رفع رکود اقتصادی کشور و تشویق و توسعه امور بازرگانی و پیشه ها، محدودیت هایی راکه درمورد ارامنه وجود داشت، از میان برداشت و اجازه داد که ارامنه مناصب عالی دولتی و درباری را عهده دار شوند.  از صاحب منصبان عالی مقام ارمنی این دوره می توان میرزاملکم خان، هوانس خان ماسحیان، ست خان آسدوازاتور، هوانس خان آگچالیان، داویت خان داوتیان، سپهدار ظهراب خان امیر توپخانه را نام برد.

ساختمان اداری شورای خلیفه گری ارامنه تهران

درسال 1870 میلادی «انجمن دوستداران فرهنگ» (اوسومناسیراتس) و سال بعد در جوار کلیسای گیورک مقدس نخستین مدرسه ارامنه در تهران تأسیس شد. روحانیون کاتولیک درنظرداشتند برای دختران ارمنی مدرسه تأسیس نمایند.  جمعی از ارامنه برای جلوگیری از تغییر مذهب، مؤسسه «هایگازیان» و دبیرستانی به همین نام را که بعداً دبیرستان «داوتیان» نامیده شد، تأسیس نمودند.  بعدها، جامعه ارامنه تهران رشد و توسعه بیشتری یافت.

انجمنهای فرهنگی و انجمنهای زنان به وجود آمدند.  تئاتر ارمنی از سال 1878 میلادی فعالیت خود را آغاز نمود.  درسال 1894 میلادی مجله هفتگی «شارژوم» (حرکت) و ازسال 1896 میلادی مجله «آستق آرولیان» (ستاره شرق) منتشر گردیدند.

از سالهای 1930 میلادی به بعد خانواده های ارمنی به تدریج به نواحی شمالی شهر نقل مکان نمودند.  ده ها خانواده از جلفای اصفهان، تبریز و مناطق ارمنی نشین دیگر به تهران کوچ کرده و دراطراف مدرسه «داوتیان» اقامت گزیدند و به همین سبب کلیسای «مریم مقدس» با هزینه فرد خیری به نام رومان عیسایف بناگردید.  مراسم تبرک کلیسای مزبور توسط گارگین اول، جاثلیق ارامنه سیلیسی و پاتریارک ارامنه بیت المقدس، انجام شد.  براساس مدارک موجود دربایگانی خلیفه گری ارامنه تهران به تدریج وباافزایش تعداد و توسعه فعالیتهای مذهبی، فرهنگی و آموزشی ارامنه در تهران ضرورت یافت که جامعه ارمنی تهران که تا آن هنگام وابسته به حوزه خلیفه گری ارامنه ایران – هندوستان (حوزه جلفای اصفهان) بود، از حوزه مزبور جدا و به حوزه خلیفه گری مستقلی تبدیل شود.  درهمین دوره صدها خانواده ارمنی از نواحی مختلف ایران به منظور مهاجرت به ارمنستان، به تهران آمدند و به علت نیمه کاره ماندن این برنامه درتهران اقامت گزیدند لذا جهت اداره و رسیدگی به امور مذهبی – فرهنگی جامعه ارامنه تهران، قبل از تبدیل آن به حوزه خلیفه گری جداگانه، ساختاری به نام «شورای جامعه» به وجود آمد و نهایتاً جامعه ارامنه تهران درسال 1945 میلادی به حوزه خلیفه گری مستقل تبدیل شد.

کتابفروشی شورای خلیفه گری ارامنه تهران

حوزه خلیفه گری ارامنه تهران در ابتدا به طور موقت بنابه دستور اچمیادزین سازماندهی شد و کشیش ارشد واهان ت. گوستانیان به عنوان خلیفه به تهران اعزام گردید.  نامبرده پس از مدتی به جلفای اصفهان منتقل شد و به جای او اسقف روبن درامبیان به سمت خلیفه ارامنه تهران منصوب گردید و تادسامبر سال 1949 میلادی در این سمت باقی ماند و سپس بعد ازبرکناری نامبرده از سمت مزبور مسند خلیفه ارامنه تهران برای مدتی خالی ماند.  سه سال پس از سازماندهی حوزه خلیفه گری ارامنه تهران، شورای خلیفه گری ارامنه تهران با هزینه انجمن زنان دوستدار کلیسا بناشد.

درسال 1949 میلادی شورای خلیفه گری جدیدی انتخاب شد و هیئتی منتخب از مجمع عمومی نمایندگان ارامنه تهران اساسنامه شورای خلیفه گری ارامنه تهران را تهیه و تدوین نمود که درسال 1951 میلادی به تصویب رسید.

هرسه حوزه خلیفه گری ارامنه ایران تاسال 1958 میلادی از مرکز مذهبی ارامنه کلیسایی در اچمیادزین تبعیت می نمودند، لکن درسال 1958 میلادی هرسه حوزه خلیفه گری ازمرکز مذهبی ارامنه در اچمیادزین جداشده و به مرکز مذهبی کلیسای ارامنه حوزه سیلیسیه واقع در آنتیلیاس لبنان پیوستند.

به تاریخ یکم ژانویه سال 1960 میلادی اسقف آرداک مانوکیان به تهران آمد و سمت خلیفه ارامنه تهران را تازمان مرگ خود در 15 اکتبر 1999 میلادی به عهده داشت.  پس از قبول مسئولیت عنوان خلیفه ارامنه تهران از جانب نامبرده تصمیم گرفته شد ساختمان جدید برای سازمان خلیفه گری ارامنه تهران ساخته شود.  فرد خیری به نام مارکار سرکیسیان زمین موردنظر راخریداری نمود، ولی به علت فوت نامبرده، فرزندان آن مرحوم آقایان گورگن و وازگن سرکیسیان به یادبود والدین خود کلیسای سرکیس مقدس و ساختمان خلیفه گری ارامنه رابنانمودند و مراسم تبرک آن در 13 مه سال 1973 میلادی به دست خورن اول، جاثلیق ارامنه سیلیسیه انجام گردید.  

از آنجا که بعد ازجنگ جهانی دوم قریب بیست هزار ارمنی در منطقه شمال شرق تهران ودرمحله وحیدیه اقامت گزیده بودند، همچنین پس از زلزله سال 1962 میلادی در خرقان و به علت انتقال اهالی ارمنی آن به تهران، جمعیت ارامنه تهران افزایش قابل توجه یافته بود، لازم بود برای تأمین نیازهای مذهبی جامعه روبه فزونی محله ارامنه تهران، کلیسای جدیدی درمناطق ارمنی نشین شهر احداث شوند.  درنتیجه باحمایتهای مالی انجمن جهانی کلیساها، کلیسای «سورپ تارگمانچاس» (مترجمان مقدس) درمحله مزبور ساخته شد و سپس درسالهای بعد درمحله مجیدیه، کلیسای «گریگور مقدس» ودرحشمتیه کلیسای «وارطانانتس مقدس» و نمازخانه «سورپ خاچ» (صلیب مقدس) در ورزشگاه آرارات بنا گردیدند.

خلیفه گری ارامنه تهران ازجانب دولت مرجعی شناخته شده است که امور جامعه ارامنه راطبق اساسنامه خود اداره می نماید.  ازجمله وظایف این شورا اجرای مصوبات مجمع نمایندگان جامعه ارامنه ونیزرسیدگی به امورمربوط به احوال شخصیه وامورخانوادگی و ارثیه ارامنه تهران، اداره امورکلیساها، مدارس، آرامستانها ورسیدگی به زندگی فرهنگی واجتماعی ارامنه حوزه تهران است.

حوزه عملکرد خلیفه گری ارامنه تهران ابتدا شامل 12 ناحیه تابعه بوده است که عبارت بودند از: اراک، قزوین، خرقان، ونک، رشت، انزلی، مشهد، همدان، کرمانشاه، گرگان، ساری، بابل و بابلسر.

ونک دهکده ای درحومه تهران بود که به علت توسعه شهر، به آن وصل گردید.  خرقان به علت زلزله سال 1962 میلادی از سکنه ارمنی خالی شد.  ارامنه شهرهای همدان و کرمانشاه درطول جنگ ایران وعراق این شهرها راترک کرده وبه مناطق دیگر منتقل شدند.  درهریک ازشهرهای اراک، رشت و انزلی تاکنون یک کلیسا ویک مدرسه ارمنی فعالیت می نمایند.  درشهرهای قزوین ومشهد فقط کلیسا وجود دارد ودرنزدیکی گرگان دردهکده قرق نمازخانه ای ساخته شده است ولی درشهرهای ساری وبابل وبابلسر کلیسا ومدرسه وجود ندارد.

همچنین درتهران مؤسسات (کلیسا، مدرسه، انجمن) متعلق به ارامنه کاتولیک وکلیسای انجیلی به فعالیت اشتغال دارند.  تعدادقابل توجهی ازارامنه تهران، کارمند دولت، پزشک، مهندس، معمار، وکیل ومدرس، همچنین مالک یا سهامدار شرکتها ومؤسسات حرفه ای وتجاری مختلف هستند.

سالن اجتماعات شورای خلیفه گری ارامنه تهران

 

دردهه 60 میلادی، جامعه ارمنی تهران دارای 16 باب مدرسه باتعداد حدوداً 5000 دانش آموز مشغول به تحصیل دراین مدارس بودند.  اکنون جامعه ارمنی تهران دارای 20 باب مدرسه می باشد وتعداد دانش آموزان این مدارس حدوداً 3000 نفر تخمین زده می شود.  اکثر این مدارس متعلق به خلیفه گری ارامنه تهران هستند و بقیه به ارامنه کاتولیک، کلیسای انجیلی ومؤسسه کل خیریه ارامنه تعلق دارند.  بعد ازانقلاب اسلامی ایران (درسال 1979 میلادی) مدارس پسرانه و دخترانه از یکدیگر جدا شدند.  وزارت آموزش و پرورش حقوق مدرسین وکارکنان رسمی ودولتی مدارس ارامنه رامی پردازد و اجازه داده است که هفته ای چندساعت تعلیمات دینی و به تبع آن زبان ارمنی دراین مدارس تدریس شود.  مخارج جنبی مدارس ارامنه را شورای خلیفه گری، اولیای دانش آموزان وافراد نیکوکار تأمین می نمایند.  تحصیلات شامل سه مقطع آموزشی ابتدایی (6سال)، دوره اول دبیرستان (3 سال) و دوره دوم دبیرستان (3 سال) می باشد.  درکنار مدارس مزبور، دوره های آمادگی وکودکستانها نیزمشغول به کارهستند.  به منظور بازآموزی معلمین ارمنی درسال 1961 میلادی، دوره عالی شبانه زبان ارمنی وابسته به شورای خلیفه گری ارامنه تهران تأسیس وبه کارپرداخت.  این دوره پس از چند سال وقفه درسال 1981 میلادی، مجدداً شروع به فعالیت نمود.  مدت تحصیل دراین دوره سه سال است.

درسالهای 78 – 1967 میلادی دوره فوق لیسانس زبان وادبیات ارمنی دردانشگاه تهران فعالیت داشته است که بعدازسال 1979 میلادی تعطیل شد.

درسال 1995 میلادی دوره لیسانس زبان وادبیات ارمنی دردانشگاه آزاداسلامی ایران تأسیس شد که اکنون نیزفعالیت دارد.

درسال 1920 میلادی درتهران به تدریج انجمنهای ادبی مختلف ارمنی پای به عرصه وجود نهادند وروزنامه ها وماهنامه ها منتشر گردیدند.

شایان ذکر است که ازنیمه دوم قرن نوزدهم، ادبیات ترجمه ای آغاز ونمونه هایی ازبهترین آثار منظوم ادبیات فارسی به زبان ارمنی ترجمه شدند.  ازپیشگامان به نام این مهم، هوانس خان ماسحیان (سیاستمدار ومترجم شهیرآثار شکسپیر) وهوسپ میرزاییان راباید نام برد.

روشنفکران ایرانی ارزش زیادی برای ادبیات ارمنی قائل می شوند و آثار مورخین ارمنی را به عنوان منابع صحیح وقابل اعتماد می پذیرند.  ازسالهای 1910 میلادی آثار آهارونیان، شانت، رافی، شیروانزاده و تومانیان به فارسی ترجمه وبه هموطنان فارسی زبان ارائه شدند.  طی سالهای 1950 میلادی کتاب تاریخ خورناتسی به زبان فارسی ترجمه شد.

ازنیمه دوم قرن نوزدهم، چهره های سرشناسی ازهنرمندان ارمنی درعرصه هند (تئاتر، موسیقی، نقاشی، حکاکی، سینما) به هنرنمایی پرداخته اند که دهها نفرازآنها در محافل هنری ایران مشغول بوده وسهم به سزایی درزندگی فرهنگی وهنری ایران داشته اند.

درتهران تاکنون چندین عنوان نشریه ارمنی زبان منتشرشده است.  درحال حاضر روزنامه «آلیک» ازسال 1931، فصلنامه های «پیمان» به زبان فارسی و «هاندس» به زبان ارمنی وماهنامه های «آرارات»، «آراکس» و مجله هفتگی «هویس» (امید) به زبان ارمنی درتهران منتشر می شوند.  «مؤسسه آلیک» باسابقه طولانی خود، علاوه برانتشار روزنامه ای به همین نام، کتابهای مختلفی به زبان ارمنی چاپ و سهم بزرگی درعرصه توسعه فعالیتهای اجتماعی وفرهنگی جامعه ارامنه تهران دارد. 

سالیان متمادی است که تقویم های ارمنی زبان «رافی»، «نائیری» و «کانتق» که از لحاظ محتوی به صورت سالنامه تهیه وتنظیم می شوند، همه ساله در تهران انتشار می یابند.

درحوزه خلیفه گری ارامنه تهران بالغ بر25 انجمن وباشگاه درزمینه های مختلف زندگی جامعه ارمنی منجمله در عرصه فرهنگ، امورخیریه و ورزش به فعالیت اشتغال دارند.  این انجمن ها و باشگاه ها عمدتاً تحت پوشش شورای خلیفه گری بوده وباآن همکاری نزدیک دارند.  ازمیان انجمن ها وباشگاه های فعال درامورفرهنگی و ورزشی می توان ازسازمان فرهنگی – ورزشی «آرارات» با ورزشگاه خود، باشگاه «سیپان»، انجمن «چهارمحال»، انجمن «جامعه فارغ التحصیلان ارامنه دانشگاههای ایران»، باشگاه «نائیری»، «انجمن اجتماعی و فرهنگی ارامنه ایران» و «ورزشگاه رافی» رانام برد که به علت داشتن سالن و امکانان جنبی فعالیت گسترده تری دارند.  «انجمن زن ارمنی» (های گین) باشعب سه گانه خود، «باشگاه سردارآباد» و انجمن های شعرا و نویسندگان ارمنی، انجمنهای معلمان، پزشکان، معماران، «وان واسپوراگان»، «انجمن زنان دوستدار کلیسا»، «جامعه صنعتگران ارمنی ایران» «انجمن کل خیریه ارامنه» «انجمن فرهنگ دوستان فریدن » و غیره نیزدرزمینه های مختلف خاص خود فعالیت قابل توجهی دارند.

پس از درگذشت اسقف اعظم آرداک مانوکیان خلیفه ارامنه تهران درسا1999 میلادی، در 26 اکتبر 1999 میلادی مجمع عمومی نمایندگان ارامنه تهران اسقف اعظم سبوه سرکیسیان رانخست به عنوان جانشن خلیفه و آنگاه در 6 ژوئن سال 2000 به عنوان خلیفه ارامنه تهران انتخاب نمود.

باانتخاب اسقف اعظم سبوه سرکیسیان به عنوان خلیفه، فصل تازه ای در زندگی کلیسایی، ملی، فرهنگی و تربیتی ارامنه تهران گشوده شده است.

بنای یادبود شهدای نسل کشی ارامنه در سال 1915

 

تماس با ما

خیابان استاد نجات الهی، شماره 295
تهران 1598873311

No.295, Ostad Nejatollahi Ave.,
Tehran - IRAN

Tel: (+98-21) 88901634, 88901635,
88901636, 88897980, 88897981

Fax: (+98-21) 88892617

info@tehranprelacy.com


روابط عمومی شورای خلیفه گری:
pr@tehranprelacy.com